Unieke archiefstukken ontdekt uit de Tweede Wereldoorlog

11 mei 2023
Een bijzondere ontdekking: politieregisters van Hilversumse gevangenen uit de Tweede Wereldoorlog. Hilversummers werden op de bon geslingerd voor bijvoorbeeld het stelen van een fiets, het illegaal slachten van een koe of het helpen onderduiken van Joodse mensen. En die registers kunt u nú inzien! Ook bleek uit recent onderzochte archiefstukken hoezeer het Hilversumse vliegveld van strategisch belang was voor de bezetter.

Tijdens een herinventarisatie van het Hilversumse politiearchief werd een serie boekjes aangetroffen. In deze politieboekjes stonden namen van gearresteerde personen uit de periode 1942 – 1946 en werd genoteerd wie werd gearresteerd, gefouilleerd en waarom.

Opa of oma gearresteerd

In die politieboekjes werd ook bijgehouden wat een gevangene te eten kreeg, wanneer iemand mocht luchten en wanneer iemand verhoord werd en door wie. Tot slot stond vermeld of iemand op vrije voeten werd gesteld of waar hij of zij vervolgens naar toe werd gestuurd. Of dat laatste leidde tot een vonnis kunnen we niet meer nagaan. Een deel van deze registers is nu digitaal in te zien. Zo kunt u bijvoorbeeld zien of uw opa of oma in de Tweede Wereldoorlog
gearresteerd is en waarvoor. Ook voor stamboomonderzoekers en historici is het interessant om te weten waarom iemand in de cel belandde.

Duitsers wilden grond vliegveld

Ook in het archief van de gemeente Loosdrecht zijn interessante documenten teruggevonden. Bijvoorbeeld dossiers met registraties van huizen, landerijen en vaartuigen die de Duitse bezetter opeiste van inwoners. Uit deze stukken komt duidelijk naar voren dat de bezetter zoveel mogelijk land rondom het vliegveld wilde bezitten. Het vliegveld was van strategisch belang voor de bezetter. Het opeisen van grond deden de Duiters door de eigenaar ‘uit te kopen’. De dossiers bevatten veel correspondentie daarover en ook formulieren met bedragen. Uiteraard was men wel genoodzaakt mee te werken, maar toch stond er een financiële vergoeding tegenover.

Gevangengezet in het Oranjehotel

Het Streekarchief werd dit jaar ook blij verrast met de schenking van documenten uit de nalatenschap van Hendrik Coenraad Jacob Schaap. De heer Schaap was tijdens de oorlog werkzaam bij de Hilversumse distributiedienst op Oude Enghweg 19. Hij en zijn collega’s waren verantwoordelijk voor de afgifte van bonnen die inwoners konden inwisselen voor bijvoorbeeld schoenen en kleding. Wat niemand wist is dat zij in contact stonden met het verzet en bonnen doorgaven aan onderduikers. Helaas werden de medewerkers in het najaar van 1943 verraden en gevangengezet in het beruchte ‘Oranjehotel’ in Scheveningen. Gelukkig werden de heer Schaap en al zijn collega’s
(waarschijnlijk door gebrek aan bewijs) weer op vrije voeten gezet en pakten zij hun werk bij de distributiedienst weer op.

Zelf in het archief zoeken

Al deze bronnen helpen ons om een goed inkijkje te krijgen in het dagelijks leven tijdens de Tweede Wereldoorlog. In onze studiezaal kunt u de archieven zelf raadplegen. Of ga naar gooienvechthistorisch.nl om het digitale archief te doorzoeken. Een deel van de politieregisters is nog niet gedigitaliseerd. Dat gebeurt later dit jaar.

Medewerkers van de Hilversumse Distributiedienst. Bron: SAGV421, inv.nr. 26