10.000 Hilversummers samen op de Groest uit protest tegen de vervolging van de Joodse Nederlanders door de Duitse bezetters. Bij het raadhuis aangekomen kwamen SS’ers naar buiten en zijn in linie gaan liggen. Eén van de stakingsleiders, Ab Veltman, noemde het ‘een heel riskante situatie.’ Hoe kwam het zover?
Kameraden bij de NSF
Een dag eerder brak in Amsterdam de Februaristaking uit. Hilversummer Gerrit Meerbeek werkte als meubelmaker bij Fokker in Amsterdam en zag het allemaal gebeuren. Nog dezelfde dag riep hij zijn kameraden op bij de NSF (Nederlandse Seintoestellen Fabriek) in Hilversum om ook te staken. Hij kreeg bijval van stakings-
leiders Ab Veltman en Anton de Heus. Zij gingen alle bedrijven in Hilversum-Oost af.
NSF liep leeg
Samen met Veltman werd De Heus in 1995 voor de tv geïnterviewd door Omroep Hilversum over de gebeurtenissen in 1941. Veltman zei: ‘De NSF liep leeg. Enkele van de leidende figuren zeiden tegen de mensen dat dit niet kon, dat ze weer aan het werk moesten gaan. Maar daar gaven zij geen gehoor aan. Ik hoorde dat Meerbeek gearresteerd was, meer wist ik op dat moment ook niet. Mij werd gevraagd naar het centrum van Hilversum te gaan om daar te proberen de winkels en kleine bedrijven tot staken te bewegen.’ Dat deed Veltman.
Directeur was NSB’er
Ondertussen ging Anton de Heus naar de overkant. Op de hoek van de Jan van der Heijdenstraat en de Larenseweg stond ijzergieterij Ensink waar zo’n 65 mensen werkten. Ook Ripolin, een verffabriek aan de Larenseweg en een metaalwarenfabriek kregen een bezoek van De Heus. In het interview met Omroep Hilversum vertelt hij: “De directeur was een NSB’er, maar daar trok het personeel zich niks van aan. Ook zij gingen mee. Aan de Noorderweg, langs het spoor, zaten veel confectieateliers. Mijn vrouw Nelie is erin geslaagd veel van de daar werkende meisjes mee te krijgen.”
Zwart van de mensen
De volgende dag, 26 februari 1941, waren De Heus en Veltman om ongeveer kwart voor twee op de Groest. De Heus: “Het zag er al zwart van de mensen. Uit de Kerkstraat kwamen mensen aan lopen, vanuit de Spoorstraat, de Leeuwenstraat. Onbegrijpelijk zoveel er waren. Sommigen zeiden dat het er wel tienduizend waren, maar dat is natuurlijk moeilijk te schatten.”
SS’ers uit het Raadhuis
De mensenmassa liep in twee groepen richting het raadhuis. Veltman: “Toen zagen we die SS’ers het raadhuis uit komen en in linie gaan liggen. Maar de mensen konden niet omkeren, er kwam nog een enorme hoeveelheid achter ze. Het was een heel riskante situatie. Die SS’ers hebben niet geschoten. Ik denk uit angst dat het helemaal zou escaleren.”
Ter dood veroordeeld
Tot geweld kwam het dus uiteindelijk niet. Maar represailles waren er wél. Op 28 februari werd de commissaris van politie ontslagen en bepaalde organen van de gemeente afgeschaft. Ook kreeg Hilversum een boete van boete van 2,5 miljoen gulden. Gerrit Meerbeek werd begin maart ter dood veroordeeld, een straf die later werd omgezet in levenslang. Komt u naar de herdenking?
Herdenking bijwonen
Zondag 26 februari kunt u vanaf 16.00 uur de herdenking van de Februaristaking bijwonen. Deze vindt plaats op Seinhorst, bij de plaquette voor het NSF kunstwerk. Onder andere oud-burgemeester Pieter Broertjes en locoburgemeester Karin Walters zullen spreken. Ook wordt stilgestaan bij de oorlog in Oekraïne.
Kijk voor meer informatie op: februaristakinghilversum.nl
Bronnen artikel: Het Comité Herdenking Februaristaking 1941 (februaristaking.nl/februaristaking/de-staking-in-hilversum)
Beeld: Optocht met vrachtauto in kader van de Februaristaking op de ´s-Gravelandseweg bij de Kei in 1955, Jacques Stevens/Gooi en Vecht Historisch