Kerkelanden: Van kerkbezit tot woonwijk

17 augustus 2023
U hoeft niet naar New York voor een indrukwekkende skyline. In Hilversum hebben we Kerkelanden. De naam Kerkelanden betekent ‘landen die behoren tot het bezit van de kerk’. Nee, geen verwijzing naar de kerk van Hilversum, maar naar de kerk van Naarden. Hoe groeide dit stuk grond uit tot een Hilversumse woonwijk?

Naarden was in de 15e eeuw de belangrijkste stad in het Gooi. Toen in 1481 de Grote Kerk van Naarden afbrandde, was dat een schok voor de hele regio. Om de kerk een steuntje in de rug te geven, kregen zij een stuk grond van de omliggende dorpen in ‘Gooiland’. De stukken grond lagen tegen Loosdrecht aan en waren groter dan het huidige Kerkelanden. De inwoners van het Gooi noemden die stukken grond  ‘landen van de kerk Naarden’, oftewel Kerkelanden. De kerk verpachtte de grond aan Loosdrechtse boeren en verdiende op die manier geld aan de grond. Dat geld gebruikte de kerk voor de wederopbouw.

Conflicten 

De Loosdrechters dachten dat ‘verpachten’ betekende dat zij zich ook aangelegen land konden gebruiken. Maar dat zorgde voor conflicten. Hilversummers vonden dat de boeren zich niet zomaar Hilversumse grond konden toe-eigenen. In 1534 deden drie bewindslieden uit Holland een uitspraak hierover. Het lijkt erop dat de Loosdrechters gelijk kregen, omdat zij jarenlang geïnvesteerd hadden om de grond vruchtbaar te maken. Een historische bron uit 1590 vermeldt bovendien dat Hilversum, Naarden, Laren en Huizen al een portie hadden ontvangen van het stuk grond van het originele Kerkelanden. Hoe dat precies zit wordt niet duidelijk, maar wat helder is: Hilversum hield een deeltje van het oude Kerkelanden. Of dat precies hetzelfde gebied is als het huidige Kerkelanden is niet bekend. 

Dudok kreeg ongelijk

Wat wij nu Kerkelanden noemen, is één van de vele woonwijken in Hilversum. Gemeentearchitect Willem Dudok had eigenlijk hele andere ideeën voor Kerkelanden. Hij vond in 1935 dat Hilversum niet meer hoefde uit te breiden. Hij was voor natuurbehoud. Projectontwikkelaars kwamen in 1953 toch met een voorstel om woningen te bouwen in Kerkelanden. Het inwoneraantal van Hilversum was in die jaren gestegen naar 93.000. Er moest ergens worden gewoond. Hilversum werd aan alle andere kanten begrensd door natuurgebieden en daar mocht niet gebouwd worden. Kerkelanden was de enige plek waar dat wel kon. 

Onaanvaardbare aantasting

De plannen wijzigden door de jaren heen meerdere malen voordat het college en de raad het goedkeurden. Eén van de discussiepunten was de hoogbouw. Torenflats waren een ‘onaanvaardbare aantasting’ van het landschap. Ze kwamen er toch. In  1966 begon de bouw. Een jaar later waren daar de eerste bewoners van Kerkelanden, met onder andere de familie Spieksma op het adres Lutherhof 2. Tegenwoordig wonen er ongeveer 5.860 mensen in Kerkelanden.

Bron: Historische Kring Albertus Perk