In de kruipruimte onder de woonkamer van de villa ‘Op den Hull’ aan de oude Enghweg 21 werd tijdens renovatiewerkzaamheden een opmerkelijke vondst gedaan. Ingekerfd in een balk was te lezen:
“W.M. Ter Borg, M.J. De Boer, A.S. Bergsma - Hier ondergedoken voor de moffen gedurende dgn van 18 oktober 1944”.
Villa Op den Hull
Op de plek waar nu het raadhuis van Hilversum staat, lag 100 jaar geleden landgoed 'Witten Hull' in villawijk Den Ouden Engh. Hull is ‘heuvel’ en ‘witte’ verwijst vermoedelijk naar de bloeiende witte boekweitvelden op de Oude Engh akkers. De kassen van de villa lagen op de plek waar nu de raadhuisvijver is. Op het landgoed stond ook Villa ‘Op den Hull’. Villa Witten Hull is gesloopt in 1928 voor de bouw van het raadhuis, maar villa Op den Hull aan de Oude Enghweg 21 bleef ongedeerd. Sinds 1970 is de monumentale villa in gebruik als kantoor van de gemeente.
Razzia in Hilversum
Bij de razzia in Hilversum in de ochtend van 23 oktober 1944 werden meer dan 3500 mannen en jongens in alle vroegte door Duitse soldaten van hun bed gelicht. De mannen werden gedwongen om te verzamelen in het Sportpark. Daar moesten ze zich registreren voor de zogenaamde 'Arbeitseinsatz': om gedwongen arbeid te verrichten ten behoeve van de Duitse oorlogseconomie. Die middag en avond vertrokken de mannen in verschillende transporten naar Kamp Amersfoort. In dit concentratiekamp heerste een mensonterend regime van honger, mishandeling, dwangarbeid en executies. Een deel van de mannen werd tewerkgesteld in het Duitse Bramsche.
Drie Hilversummers
Drie Hilversummers hielden zich vlak voor deze razzia schuil in de recent ontdekte kruipruimte van villa Op den Hull: Wilhelmus Marinus ter Borg, Machiel Jurjen de Boer en Arnold Siegfried Bergsma. Zeker is dat alle drie mannen de oorlog hebben overleefd. Uit archiefonderzoek bleek dat Bergsma op 14 november 1944 zélf aangifte deed van de diefstal van een damesrijwiel. Blijkbaar was het gevaar van de nabije Duitse bezetter geweken.
Bloemisten
Uit archiefonderzoek bleek verder dat Machiel Jurjen de Boer (1908 te Leeuwarden) en Wilhelmus Marinus ter Borg (1903 te Groningen) in 1944 woonden op de Groest 124. Zij waren bloemisten. In 1948 verhuisden beide heren naar de Oude Enghweg 42. Het bleek dat er in de jaren tussen 1940 en 1945 verschillende advertenties werden geplaatst voor personeel in het bloemenmagazijn De Boer.*
“Iemand gevr. voor huishouding van 2 heeren, van 9-3 uur, met warme maaltijd. Zondags vrij, wasch buitenshuis, De Boer, Groest 124.”
“Keurig eerlijk meisje gevraagd voor huish 2 personen De Boer Groest 124”
Arnold Siegfried Bergsma
Arnold Siegfried Bergsma (1926 te Pekalongan NOI) was stuurman koopvaardij.
Bergsma woonde met ouders en oudere zus in 1940 op 's-Gravelandseweg 145. Uit de gezinskaarten is op te maken dat A.S. Bergsma samen met zijn moeder en zus verhuisde naar Oude Enghweg 21. Net als de moeder van Machiel J. de Boer. Bergsma dook dus onder in zijn eigen huis. We vermoeden dat de link tussen de drie mannen via de moeder van Arnold en Machiel liep.*
Lieve en sociale man
Wij spraken met de dochters van de heer Bergsma, en ontvingen een mail:
“Wij kunnen helaas niet zo veel meer informatie geven over papa en de oorlog.
Het meeste wat bekend is weten jullie. Papa sprak nooit over die periode. Hij was een lieve en sociale man, maar zeer op zichzelf. Wel weten we dat hij ook nog ondergedoken gezeten heeft in Zon en Schild, een sanatorium? Maar welke periode en hoelang, weten we niet. Na de oorlog leerde hij mijn moeder kennen. Ze trouwden in 1954 in Vianen. De eerste periode van hun huwelijk woonden ze op de Johannes Geradtsweg. Hij ging na de oorlog naar de mulo en daarna naar de zeevaartschool in Amsterdam. Hij voer bij de KNSM als stuurman, later werd hij kapitein. Papa overleed in 2004.”
* In de versie van dit artikel in de Raadhuis aan Huis stond: We vermoeden dat hij werkte voor de twee bloemisten. Dit is niet juist. Het moet zijn: Wij vermoeden dat de link tussen de drie mannen via de moeder van Arnold en Machiel liep. Arnold Siegfried Bergsma woonde in 1944 samen met zijn moeder en zus op de Oude Enghweg 21, net als de moeder van Machiel J. de Boer, Hendrina E. Pruis.
